У Нацбанку гавораць пра дэвальвацыйныя і інфляцыйныя рызыкі. Чаму рэгулятар менавіта цяпер акцэнтаваў увагу на гэтым і ці азначаюць яго чаканні тое, што беларускі рубель рэзка прасядзе? Гэта «Люстэрку» растлумачыла старшая навуковая супрацоўніца даследчага цэнтра BEROC Анастасія Лузгіна.
Якія тэндэнцыі відаць у эканоміцы і кіраванні ёй
«Стымуляванне эканамічнага росту без належнага наступнага павышэння патэнцыйнага аб’ёму выпуску можа весці да паступовага назапашвання макраэканамічных дысбалансаў, страты канкурэнтаздольнасці беларускай прадукцыі на знешніх і ўнутраным рынках, павелічэння ціску на бюджэт, а таксама да паскарэння дэвальвацыйных і інфляцыйных працэсаў», — заявіў напярэдадні начальнік галоўнага ўпраўлення манетарнай палітыкі і эканамічнага аналізу Нацбанка Дзмітрый Мурын у сваім дакладзе пра сітуацыю ў эканоміцы.
— Стымуляванне эканамічнага росту, якое назіраецца ў Беларусі, пры зададзеных рэсурсах стварае рызыкі, якія пасля могуць прывесці да паскарэння інфляцыйных і дэвальвацыйных працэсаў, — згаджаецца эканаміст Анастасія Лузгіна.
Яна ўдакладняе, што гэта перш за ўсё датычыць дынамікі даходаў насельніцтва, якія актыўна растуць — за першае паўгоддзе ў рэальным выражэнні, то-бок з улікам інфляцыі, яны павялічыліся ў дачыненні да студзеня — чэрвеня 2022-га на 7,4%. Часткова гэта аднаўленчы рост, бо летась яны падалі. Пры гэтым у чэрвені гэтага года да таго ж месяца мінулага зарплата ў рэальным выражэнні вырасла на 15,2%, а ў шэрагу галін — больш чым на 20−30%. Гэта вельмі высокія паказчыкі, адзначае экспертка.
— Аптымальна, калі прадукцыйнасць працы і заробак растуць аднолькавымі тэмпамі. У нас жа ўсё наадварот. Гэта вядзе да таго, што ў тых жа прадпрыемстваў, арганізацый, у якіх актыўна расце заработная плата, павышаюцца выдаткі на працу. Адпаведна, гэта цісне на кошт канчатковай прадукцыі. А калі расце кошт прадукцыі, адпаведна, мы бачым паскарэнне інфляцыйных працэсаў, — кажа эканаміст.
Чаму растуць заробкі
— З аднаго боку, гэта звязана з зацікаўленасцю дзяржавы ў росце эканомікі. А рост заробкаў азначае павелічэнне спажывання, — каментуе Анастасія Лузгіна. — Але яшчэ адзін важны фактар — дэфіцыт працоўнай сілы. У нас нізкае беспрацоўе, паводле апошніх звестак — 3,5%. Па шэрагу пазіцый не хапае людзей — тых жа дактароў. Гэта стварае гонку за работнікамі, якіх імкнуцца прыцягваць у тым ліку за кошт росту заработнай платы. Гэта зноў жа кладзецца цяжарам на выдаткі вытворчасці — а калі гэта бюджэтнікі, то бюджэту — і стварае інфляцыйны навес.
Да гэтага дадаецца мяккая манетарная палітыка (кіраванне грашыма ў эканоміцы і працэнтнымі стаўкамі па крэдытах), працягвае эксперт. Пры гэтым Нацбанк кажа, што пакуль тэмпы росту крэдытавання досыць умераныя. Але іншая карціна па крэдытаванні насельніцтва, там видаць вялікі рост: за першае паўгоддзе аб’ёмы новых крэдытаў у параўнанні з аналагічным перыядам 2022 года выраслі ў паўтара разу. То-бок насельніцтва досыць актыўна бярэ крэдыты, у тым ліку на куплю нерухомасці. Гэта пры тым, што людзі не вельмі хочуць зберагаць у банках праз нізкія стаўкі і рызыкі ў эканоміцы, якія не зніклі.
— Нежаданне захоўваць грошы на рахунках стымулюе таксама рост долі наяўных у абароце. Гэта найбольш ліквідная форма зберажэнняў, якую лягчэй выкарыстоўваць: у адрозненне ад банкаўскіх дэпазітаў, гатоўка можа быць рэалізаваная ў любы момант. У выпадку ўзнікнення негатыўных настрояў высокая доля наяўных у грашовай масе будзе толькі падганяць інфляцыю, — адзначае эканаміст.
Асаблівай увагі заслугоўвае знешні гандаль
Яшчэ адзін важны момант, на які звяртае ўвагу эканаміст, — гэта сітуацыя ў знешнім гандлі:
— Нацыянальны банк казаў, што пакуль сітуацыя на валютным рынку стабільная. Гэта ж мы бачым па статыстыцы за студзень — май, дзе сальда гандлёвага балансу па таварах і паслугах усё яшчэ было станоўчым. Хоць яно і знізілася ў параўнанні з тым жа перыядам мінулага года дзесьці на 1,5 млрд даляраў. Калі гэтая тэндэнцыя будзе захоўвацца, у наступныя месяцы мы ўжо ўбачым мінус па знешнім гандлі, то-бок сальда стане адмоўным. Гэта будзе ціснуць на валютны рынак.
Што адбываецца на валютным рынку
Пакуль курс беларускага рубля быў стабільным у дачыненні да кошыка валют. Зніжэнне да даляра і еўра, якое мы бачылі ў апошнія месяцы, кампенсавалася ўмацаваннем да расійскага рубля. Пры гэтым, паводле звестак Нацбанка, беларускі рубель быў трохі недаацэнены.
Але калі працягнецца рост імпарту, будзе пагаршацца сітуацыя ў знешнім гандлі, што таксама будзе ціснуць на валютны рынак. Як і працяг агульных тэндэнцый у эканоміцы, якія мы назіраем цяпер.
— Усе вышэйпералічаныя працэсы могуць прывесці да «перагрэву» эканомікі. Калі яна стымулюецца ростам даходаў насельніцтва, таннымі крэдытамі, гэта мусіць знаходзіць выхад. Але вытворчасць расце не так хутка, а прадукцыйнасць працы адстае ад заробкаў. У выніку, з аднаго боку, адбываецца ціск на цэны, то-бок узмацняецца рызыка павышэння інфляцыі. З іншага боку, за кошт актывізацыі імпарту ўзнікае ціск на валютным рынку. Гэта можа стымуляваць дэвальвацыйныя і інфляцыйныя працэсы, — тлумачыць Анастасія Лузгіна.
Эканаміст адзначае, што да канца года інфляцыя паскорыцца, але, хутчэй за ўсё, не перавысіць прагназаваных 7−8%. На гэта будзе нацэленае і жорсткае рэгуляванне цэн з боку дзяржавы.
— Што да курсу беларускага рубля, то сітуацыя будзе шмат у чым залежаць ад карціны ў знешнім гандлі, а менавіта ці перавысіць імпарт узровень экспарту, — адзначае эканаміст. — Калі будзе актыўна расці не толькі імпарт, але і экспарт, то курс рубля будзе, хутчэй за ўсё, паступова зніжацца да даляра ўслед за расійскім рублём, але да кошыка замежных валют у цэлым курс сёлета будзе заставацца стабільным. Працяг мяккай грашова-крэдытнай палітыкі, нарошчванне даходаў у 2024 годзе можа прывесці да дысбалансаў і ў знешнім гандлі. З улікам абмежаванасці прытоку інвестыцый з-за мяжы гэта можа прывесці да паскарэння дэвальвацыі рубля да ўсіх замежных валют.
Дэвальвацыя не будзе такой, з якой беларусы сутыкаліся ў 2010-я
Эканаміст падкрэслівае, што, калі гаворка ідзе пра дэвальвацыю цяпер, гэта не азначае, што чакаецца рэзкае падзенне рубля да замежных валют, як гэта было ў 2011 або 2014−2015 гадах.
— Раней рэзкія скокі курсу адбываліся праз тое, што курс нацыянальнай валюты штучна трымалі. Цяпер такога няма. У нас і на біржы змяніўся прынцып таргоў, і палітыка Нацбанка скіраваная на тое, каб захоўваць плавальны валютны курс, — тлумачыць Анастасія Лузгіна. — Думаю, што прынамсі ў найбліжэйшай перспектыве Нацыянальны банк працягне гэтую палітыку. Калі мы па-ранейшаму будзем бачыць ваганні ў бок зніжэння рубля, то яно будзе не скачкападобным, а досыць плаўным і расцягнутым у часе. Калі пры гэтым не адбудзецца нейкіх кароткатэрміновых фактараў, як летась пачатак вайны ва Украіне. Але прадбачыць такія фактары немагчыма. Калі зыходзіць менавіта з эканамічнай сітуацыі ў Беларусі, працэсы будуць плаўнымі.
Нагадаем, з пачатку года беларускі рубель прасеў да даляра на 12,8%, да еўра — на 15,8%. Ён умацаваўся да расійскага рубля на 12,7%.
Чытайце таксама
